معرفی استانداردها و انواع آنها

استاندارد چیست؟

از نظر فنی وضع قوانین و مقررات برای تعیین کیفیت و  مشخصات مطلوب یک کالا یا خدمات را استاندارد می گویند. همچنین میزان انطباق با الزامات و قوانین از پیش تعیین شده و تدوین و تعیین ویژگی های لازم در تولید یک فراورده و انجام یک خدمت را استاندارد گویند. پس استاندارد تنها مربوط به کالا نیست و خیلی از خدمات را در امور اجتماعی و اقتصادی و بویژه امور صنعتی را نیز شامل میشود.

سازمان بین‌المللی استانداردسازی The International Organization for Standardization که معمولاً به نام ایزو شناخته می‌شود، مؤسسه بین‌المللی تعیین استانداردها و متشکل از نمایندگان موسسات استانداردسازی ملی است. این سازمان غیردولتی در سطح وسیع به وضع استانداردهای کلی و جزئی برای هماهنگ‌ کردن استانداردهای متفاوت جهانی می‌پردازد. سازمان بین المللی استاندارد ISO در سال ۱۹۴۷ تاسیس شد و مقر آن در ژنو، سوئیس است. ایزو علاوه بر تولید استانداردها، گزارش های فنی، مشخصات فنی، مشخصات در دسترس عموم، اصلاحات فنی و راهنماها را نیز منتشر می کند. ISO با ارائه استانداردهای مشترک بین کشورهای مختلف نقش مهمی در تسهیل تجارت جهانی ایفا می کند.

سازمان ملی استاندارد ایران چیست؟

سازمان ملی استاندارد ایران Iranian National Standard Organization تدوین‌کننده قوانین و قواعد مرتبط با استاندارد و اجراکننده و نظارت‌کننده بر آن‌ها می‌باشد.  تشکیلات سازمان ملی استاندارد ایران همزمان با تصویب قانون اوزان و مقیاس ها در سال ۱۳۰۴ خورشیدی شکل گرفت و تا سال ۱۳۱۱ به نام اداره “اوزان و مقادیر” در وزارت فلاحت، تجارت و فواید عامه فعالیت داشت. در سال ۱۳۹۰ موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به سازمان ملی استاندارد ایران تغییر نام داد و زیر نظر مستقیم ریاست جمهوری قرار گرفت. سازمان ملی استاندارد ایران تا کنون حدود ۲۷ هزار عنوان استاندارد ملی را تدوین کرده است که بیشترین میزان استانداردهای تدوین شده به ترتیب در زمینه مکانیک و فلزشناسی با ۳۵۲۸ موضوع، صنایع شیمیایی و پلیمر با ۳۵۰۴ موضوع، خوراک و فرآورده های کشاورزی با ۳۳۱۷ موضوع، خودرو و نیرو محرکه با ۲۸۸۹ موضوع است. همچنین در حوزه خدمات ۸۲۴ استاندارد و در زمینه مدیریت کیفیت ۱۵۴ موضوع تدوین شده است.

از مهمترین استانداردهای موجود در ایران به موارد زیر می توان اشاره نمود:

1. کمیته ملی برق و الکترونیک
2. کمیته ملی مهندسی ساختمان و مصالح و فرآورده های ساختمانی
3. کمیته ملی خوراک و فرآورده های کشاورزی
4. کمیته ملی پوشاک و فرآورده های نساجی
5. کمیته ملی صنایع شیمیایی و پلیمر
6. کمیته ملی چوب و فرآورده های چوبی و کاغذی و سلولزی
7. کمیته ملی مواد معدنی
8. کمیته ملی خودرو و نیروی محرکه
9. کمیته ملی مکانیک و فلز شناسی

طبقه بندی استانداردها چگونه است؟

استانداردها در طبقه بندی های خود به انواع گوناگونی تقسیم می شوند. هر کدام از استانداردها مشخصات مخصوص به خود را دارند. از این میان یک نوع دسته بندی وجود دارد که همه استانداردها را شامل می شود. بر این اساس استانداردها به دو دسته تقسیم می شوند که عبارتند از:

1. استاندارد اجباری:  این نوع از استاندارد به مواردی مانند ایمنی، بهداشت، محیط زیست و یا تجارت مربوط است و از لحاظ قانونی اجرای آنها الزامی است.
2. استاندارد تشویقی: استانداردهای تشویقی در جهت افزایش ظرفیت، افزایش کیفیت و بهبود سطح کار ارائه می شوند. صنایع زمانی به اهمیت این استاندردها در مجموعه پی میبرند که افزایش بهره وری را احساس کنند و در این صورت به انجام آنها تمایل پیدا می کنند و اجرای این استانداردها را جز الزامات خود می دانند.

استانداردها به چند دسته تقسیم می شوند:

 استاندارد بین المللی

استانداردها بین المللی با هدف سهولت ارتباط کشورهای مختلف با یکدیگر تدوین و تنظیم شده و مورد قبول و تایید همه کشورهای دنیا هستند. به عنوان مثال استانداردهای بین المللی ایزو که همه کشورها در سطح دنیا عضو آن هستند یک نمونه از این نوع است که در زمینه های گوناگونی در سطح جهانی اقدام به تدوین استاندارد می نماید.

استاندارد ملی

استاندارد ملی  استانداردهایی هستند که شامل مستندات و مقررات کیفی، تعاریف، روش‌های آزمون و الزامات و قوانین یک کشور در مورد محصولات خود یا محصولاتی که در آن کشور اجازه فروش پیدا می‌کنند که به منظور حمایت از مصرف کنندگان تعیین می شوند. این گروه از استانداردها به وسیله سازمان استاندارد آن کشور و با توجه به شرایط مختلف مانند شرایط اقتصادی، فنی و غیره تهیه می شوند. برای آشنایی بیشتر به استانداردهای ملی در یابش مراجعه نمایید.

استاندارد منطقه ای

استاندارد منطقه ای از لحاظ سطح پوشش کوچکتر از استاندارد ملی بوده و توسط گروهی از کشورها و با هدف بهبود مراودات و ارتباطات آن ها تهیه و تنظیم می گردند، برای مثال استاندارد مرتبط با اتحادیه اروپا یا استاندارد کشورهای افریقایی از این نوع استانداردها هستند.

استاندارد شرکتی

شرکت های تولیدی بزرگ معمولا برای پیمانکاران خود استاندارد هایی را تعیین می کنند تا پیمانکاران در طول همکاری و ارائه محصول و خدمات، استانداردهای آنها را رعایت نمایند. برای مثال کارخانه های ماشین سازی برای ساخت قطعات خود استانداردهایی دارند، هر سازمان، نهاد و یا شرکتی که خواهان همکاری با این کارخانه ها باشد و به تأمین و تولید قطعات برای آنها بپردازد ملزم به اجرای این استانداردها است.

 استاندارد‌ انجمنی یا فنی

استانداردهای فنی به طورکلی در واحدهای صنعتی، فنی و خدماتی با هدف ایجاد یک زبان مشترک بین گروهی تنظیم و تدوین می گردد. گسترش و توسعه استانداردهای فنی از کشور آمریکا آغاز شده است و به دلیل برخورداری از کیفیت بالا و تخصصی بودن، این استانداردها از اعتبار جهانی برخوردار هستند. برای آشنایی بیشتر به استانداردهای فنی در یابش مراجعه نمایید.

انواع دسترسی به استانداردها:

1. دسترسی اپن اکسس: برخی از استانداردهایی که توسط شرکت های صنعتی و یا مراکز علمی تهیه و تدوین می شوند به صورت رایگان منتشر شده و در دسترس دیگر کاربران قرار می گیرند.
2. دسترسی غیر رایگان: برای دستیابی به این دسته از استانداردها کاربران نیازمند به خریداری آنها از سازمن تهیه کننده استاندارد هستند. این گونه از استانداردها به طور معمول در سطح جهانی منتشر شده و دریافت آنها نیازمند پرداخت هزینه است. یابش امکان خرید این استانداردها با هزینه ای مناسب برای کاربران فراهم آورده است. برای سفارش استاندارد مورد نظر خود میتوانید به قسمت درخواست موردی یابش مراجعه نمایید.