در دنیای پرشتاب علم، تولید دانش با سرعتی چشمگیر در حال افزایش است. در این میان، مرور نظام‌مند به عنوان ابزاری قدرتمند، به پژوهشگران کمک می‌کند تا اطلاعات موثق و به‌روز را در مورد موضوعات مختلف علمی جمع‌آوری، ارزیابی و خلاصه‌سازی کنند.
این مقاله مروری بر مفاهیم کلیدی، تاریخچه، مراحل و ابزارهای مرتبط با مرور نظام‌مند ارائه می‌دهد.
هدف این مقاله آشنایی خوانندگان با اصول و چارچوب‌های مرور نظام‌مند و توانمندسازی آنها برای انجام مرورهای نظام‌مند دقیق و قابل اعتماد است.
با مطالعه این مقاله، خوانندگان درک عمیق‌تری از نقش و کاربرد مرور نظام‌مند در تحقیقات علمی پیدا خواهند کرد و مهارت‌های لازم برای انجام مرورهای نظام‌مند اثربخش را به دست خواهند آورد.
این مقاله برای چه کسانی مفید است؟
- دانشجویان و پژوهشگران در تمامی رشته‌های علمی
- کتابخانه‌داران و اطلاع‌رسانان
- متخصصان ارزیابی شواهد
مرور سیستماتیک، ترکیبی علمی از شواهد، در مورد یک موضوعِ به وضوح ارائه شده، با استفاده از روش‌های انتقادی، برای شناسایی، تعریف و ارزیابی تحقیقات در مورد موضوع است. یک مرور سیستماتیک داده‌های مطالعات منتشر شده در مورد موضوع (در ادبیات علمی) را استخراج و تفسیر می‌کند، سپس آنها را تجزیه و تحلیل، توصیف، ارزیابی انتقادی و خلاصه تفاسیر به یک نتیجه‌گیری مبتنی بر شواهد تصفیه‌شده می‌کند. برای مثال، مرور سیستماتیک کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده راهی برای خلاصه‌سازی و اجرای پزشکی مبتنی بر شواهد است.
مرور سیستماتیک، مروری است که بر اساس پروتکل خاصی انجام می‌پذیرد. زمانی که محقق با استفاده از پروتکل خاصی به صورت نظام‌مند به جستجوی مقالات و مطالعات مرتبط بپردازد، آنگاه این جستجو را تا رسیدن به مقالات مورد نظر و انتخاب مطالعات مناسب ادامه دهند، سپس با جمع‌بندی نتایج به دست آمده و تلفیق آن با تجربیات خویش، نتیجه‌گیری نهایی را در قالب یک مقاله ارائه دهد.
هدف انجام مرور سیستماتیک این است که مطالعات مختلف و پراکنده‌ای که وجود دارد بررسی شود و فاصله‌ها و گسست‌هایی که در آن حوزه موضوعی وجود دارد و کسی تا به حال به آن نپرداخته است را از بین ببرد.
اولین نشریه ای که اکنون به عنوان معادل یک بررسی سیستماتیک مدرن شناخته می شود، مقاله ای در سال ۱۷۵۳ توسط جیمز لیند بود که تمام انتشارات قبلی در مورد اسکوربوت را بررسی می کرد.
اولین مقاله مرور سیستماتیک ژورنال پزشکی بریتانیا در سال ۱۹۰۴ توسط کارل پیرسون داده‌های چندین مطالعه در انگلستان، هند و آفریقای جنوبی را در مورد تلقیح تیفوس جمع آوری کرد. او از یک رویکرد فرا تحلیلی برای جمع‌آوری نتایج مطالعات بالینی متعدد استفاده کرد. در سال ۱۹۷۲ آرچی کاکرین نوشت: «مطمئناً انتقاد بزرگی از حرفه ما است که ما یک خلاصه انتقادی، بر اساس تخصص یا فوق تخصص، به طور دوره‌ای از همه کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده مرتبط تنظیم نکرده‌ایم». ارزیابی انتقادی و ترکیب یافته‌های پژوهشی به روشی سیستماتیک در سال ۱۹۷۵ تحت عنوان «فراتحلیل» ظاهر شد. سنتزهای اولیه در حوزه های وسیعی از سیاست های عمومی و مداخلات اجتماعی، با ترکیب تحقیقاتی سیستماتیک به کار گرفته شده در پزشکی و سلامت انجام شد. آرچی کاکرین با الهام از تجربیات شخصی خود به عنوان یک افسر ارشد پزشکی در اردوگاه های اسیران جنگی، تلاش کرد تا نحوه استفاده از روش علمی در شواهد پزشکی را بهبود بخشد و در سال ۱۹۷۱ نوشت: «مشکل علمی کلی که ما در درجه اول به آن توجه داریم، آزمایش این فرضیه است که یک درمان خاص تاریخ طبیعی یک بیماری را برای بهتر شدن تغییر می دهد.» فراخوان او برای افزایش استفاده از کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی‌شده و کنترل‌شده و بررسی‌های سیستماتیک منجر به ایجاد شرکت کاکرین که در سال ۱۹۹۳، بر اساس کار ایین چالمرز و همکارانش در زمینه بارداری و زایمان، تأسیس و به نام او نامگذاری شد.
بررسی های سیستماتیک تا دهه ۱۹۸۰ به صورت پراکنده ظاهر شد و پس از سال ۲۰۰۰ رایج شد. و در حال حاضر بیش از ۱۰۰۰۰ مرور سیستماتیک هر سال منتشر می شود.
مرورهای سیستماتیک با نوعی از مرور که اغلب مرور روایتی نامیده می شود، در تضاد است. مرورهای سیستماتیک و مرورهای روایی هر دو ادبیات را بررسی می‌کنند (ادبیات علمی)، اما اصطلاح مرور ادبیات بدون مشخصات بیشتر به مرور روایتی اشاره دارد.
مطالعات مروری روایتی (توصیفی یا سنتی)، مطالعاتی هستند که منابع علمی در مورد یک موضوع خاص را در حیطه‌های وسیع‌تر از یک مرور نظام‌مند، به صورت نظری و محتوایی، بدون روش کار اختصاصی و شفاف، توصیف و بحث می‌کنند. مرور روایتی بدون هیچ روش از پیش تعریف شده و نظام‌مندی انجام می‌شود به طوری که حتی در برخی مقالات مروری روایتی، بسته به سبک مجله، نوشتن قسمت روش کار ضروری نیست
مرورهای سیستماتیک ارتباط نزدیکی با فراتحلیل یا متاآنالیز (Meta-analysis) دارند، و اغلب یک نمونه مشابه هر دو را ترکیب می‌کند (که با عنوان فرعی «مطالعه سیستماتیک و متاآنالیز» منتشر می‌شود). تمایز بین این دو این است که یک متاآنالیز از روش های آماری برای القای یک عدد واحد از مجموعه داده‌های تلفیقی (مانند اندازه اثر) استفاده می‌کند، در حالی که تعریف دقیق مرور سیستماتیک آن مرحله را حذف می‌کند. با این حال، در عمل، زمانی که یکی از آنها نام برده می‌شود، ممکن است دیگری نیز درگیر باشد، زیرا برای جمع‌آوری اطلاعاتی که یک متاآنالیز تجزیه و تحلیل می‌کند، یک مرور سیستماتیک لازم است و مردم گاهی اوقات یک نمونه را به‌عنوان مرور سیستماتیک یاد می‌کنند، حتی اگر جزئی از فراتحلیل باشد.
کتابخانه کاکرین مجموعه‌ای از پایگاه‌های اطلاعاتی است که شامل انواع مختلفی از شواهد مستقل برای اطلاع از تصمیم‌گیری مراقبت‌های بهداشتی است. این شامل پایگاه داده ای از مرور سیستماتیک و متاآنالیز است که نتایج تحقیقات چند رشته ای را خلاصه و تفسیر می کند. این کتابخانه حاوی پایگاه داده‌های مرورهای سیستماتیک کاکرین (CDSR) است که یک مجله و پایگاه داده برای مرورهای سیستماتیک در مراقبت‌های بهداشتی است. کتابخانه کاکرین همچنین شامل ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل‌شده کاکرین (CENTRAL) است که پایگاهی از گزارش‌های کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی شده و شبه تصادفی‌سازی شده کنترل‌شده است. کتابخانه کاکرین به زبان اسپانیایی نیز موجود است.
علاوه بر پایگاه اطلاعاتی کتابخانه کاکرین، پایگاه های اطلاعاتی دیگری همچون اسکوپوس، وب آو ساینس، امبیس، پابمد، سیناهل و مدلاین نیز وجود دارند که جستجوی منابع اطلاعاتی و یافتن مقالات مورد نظر بسیار کمک کننده اند. در بین پایگاه‌های نام برده شده، پایگاه‌های وب آو ساینس و اسکوپوس، پایگاه‌های چند موضوعی هستند و مابقی پایگاه‌ها، در حوزه پزشکی و پیراپزشکی فعالیت دارند.
برای دسترسی به پایگاه‌های مرور سیستماتیک می‌توانید به صفحه «اکانت‌های سیستماتیک ریویو» مراجعه کنید.
چندین نوع مرور سیستماتیک وجود دارد، از جمله:
- بررسی‌های مداخله: مزایا و مضرات مداخلات مورد استفاده در مراقبت های بهداشتی و سیاست های بهداشتی را ارزیابی می کند.
- بررسی دقت: تست تشخیصی میزان عملکرد یک تست تشخیصی در تشخیص و تشخیص یک بیماری خاص را ارزیابی می کند. برای انجام بررسی دقت تست تشخیصی، نرم افزار رایگانی مانند MetaDTA و CAST-HSROC در رابط کاربری گرافیکی موجود است.
- بررسی‌های روش‌شناسی: به مسائل مربوط به نحوه انجام و گزارش مرورهای سیستماتیک و کارآزمایی‌های بالینی می‌پردازد.
- بررسی‌های کیفی: شواهد کیفی را ترکیب می‌کنند تا به سؤالاتی در مورد جنبه‌هایی غیر از اثربخشی پاسخ دهند.
- بررسی‌های پیش‌آگهی: به سیر احتمالی یا پیامد(های) آینده افراد مبتلا به یک مشکل سلامتی می‌پردازد.
- مرورهای اجمالی: مرورهای سیستماتیک (OoRs) نوع جدیدی از مطالعه برای گردآوری شواهد متعدد از مرورهای سیستماتیک در یک سند واحد است که در دسترس و مفید است تا به عنوان یک مقدمه دوستانه با توجه به تصمیم‌گیری مراقبت‌های بهداشتی عمل کند. اینها گاهی اوقات به عنوان “بررسی چتر” نامیده می‌شوند.
- مرورهای سیستماتیک زنده: به طور مداوم به روز می شوند و شواهد جدید مرتبط را به محض در دسترس قرار می دهند. آنها نوع نسبتا جدیدی از بررسی هستند، با روش هایی که هنوز در حال توسعه و ارزیابی هستند. آنها می‌توانند با کیفیت بالا، نیمه خودکار، خلاصه‌های آنلاین به‌روز از تحقیقات باشند که با در دسترس قرار گرفتن تحقیقات جدید به روز می‌شوند. تفاوت اساسی بین “مرور سیستماتیک زنده” و یک «مرور سیستماتیک مرسوم» در قالب انتشار است. بررسی‌های سیستماتیک زنده «خلاصه‌های شواهد پویا، مداوم و فقط آنلاین هستند که به سرعت و مکرر به‌روزرسانی می‌شوند».
- بررسی سریع: نوعی ترکیب دانش است که «فرایند انجام یک بازنگری سیستماتیک سنتی را از طریق ساده‌سازی یا حذف روش‌های خاص برای تولید شواهد برای ذینفعان به شیوه‌ای کارآمد از نظر منابع تسریع می‌کند».
- مروری بر مداخلات پیچیده بهداشتی: در سیستم‌های پیچیده، مداخلات و مداخلات ارائه‌شده در سیستم‌های پیچیده را برای بهبود ترکیب شواهد و توسعه دستورالعمل‌ها در سطح جهانی، ملی یا سیستم‌های بهداشتی بررسی می‌کند.
شما می توانید از چارچوب های زیر برای کمک به ایجاد سوال تحقیق خود استفاده کنید.
PICO برای مطالعات کمی
- P ( Population/Problem): جمعیت/مشکل
- (I (Intervention/Exposure: مداخله / قرار گرفتن در معرض
- (C (Comparison: مقایسه
- (O (Outcome: نتیجه
مثال: آیا گاباپنتین (مداخله)، در مقایسه با دارونما (مقایسه)، در کاهش علائم درد (نتیجه) در مردان میانسال قطع عضو مبتلا به درد فانتوم اندام (جمعیت) موثر است؟
PICo برای مطالعات کیفی
- P ( Population/Problem): جمعیت/مشکل
- (I (Phenomenon of Interest: پدیده مورد علاقه
- (Co (Context: زمینه
مثال: تجارب (پدیده مورد علاقه) مراقبین ارائه مراقبت های خانگی به بیماران مبتلا به بیماری آلزایمر (جمعیت) در استرالیا (زمینه) چیست؟
SPICE
- (S (Setting: محیط
- (P (Perspective (for whom): دیدگاه (برای چه کسی)
- (I (Intervention/Exposure: مداخله / قرار گرفتن در معرض
- (C (Comparison: مقایسه
- (E (Evaluation: ارزیابی
مثال: مزایای (ارزیابی) دولا (مداخله) برای مادران کم درآمد (دیدگاه) در جهان توسعه یافته (محیط) در مقایسه با عدم حمایت (مقایسه) چیست؟
بیانیه موارد گزارش برگزیده برای بررسی های سیستماتیک و متاآنالیز (PRISMA)، در سال ۲۰۰۹ منتشر شد، برای کمک به بازبینان سیستماتیک طراحی شده است که به طور شفاف گزارش دهند که چرا بررسی انجام شده است، نویسندگان چه کار کرده‌اند و چه چیزی یافته اند. در دهه گذشته، پیشرفت‌ها در روش‌شناسی و اصطلاح‌شناسی مرور سیستماتیک، به‌روزرسانی دستورالعمل را ضروری کرده است. بیانیه PRISMA 2020 جایگزین بیانیه ۲۰۰۹ می شود و شامل راهنمای گزارشگری جدید است که نشان دهنده پیشرفت در روش‌های شناسایی، انتخاب، ارزیابی و ترکیب مطالعات است. ساختار و ارائه اقلام برای تسهیل اجرا اصلاح شده است.
