پایگاه های اطلاعاتی مبتنی بر شواهد

آنچه در این مقاله می‌خوانید:

وقتی کلمه “شواهد” را می‌شنوید، اولین چیزی که به ذهنتان می‌رسد، به احتمال زیاد تحقیقات پلیس یا محاکمه‌ای در دادگاه است که در آن مدارک جمع‌آوری و ارائه می‌شود تا به یک محکومیت کیفری دست یابند. شباهت‌هایی بین کارهایی که کارآگاهان و دانشمندان از نظر جمع‌آوری شواهد انجام می‌دهند، وجود دارد. ضمن اینکه، تفاوت‌های مهمی نیز دارند. در کار پلیس، شواهد جنایی جمع‌آوری می‌شود تا مجرم بودن فردی را ثابت کند. قبل از اینکه بگوییم شواهد در علم به چه معناست؟ اول، مهم است که در مورد یک سوال اساسی تر توضیح دهیم. شواهد در وهله اول چیست؟ شواهد مجموعه ای از اطلاعات است. این شامل داده ها و حقایق است. اما پس شواهد علمی چیست؟ دانشمندان از آنچه شواهد تجربی نامیده می‌شود استفاده می کنند. این شواهدی است که مستقیماً توسط مشاهدات و اندازه گیری ها جمع‌آوری شده است. شواهد تجربی به دو نوع اصلی طبقه بندی می شوند: کیفی و کمی. شواهد کیفی از طریق مشاهدات جمع‌آوری شده و از طریق توضیحات مکتوب در مورد کیفیت مشاهدات گزارش می‌شود. شواهد کمی از طریق اندازه‌گیری و محاسبات جمع‌آوری می‌شود. این شامل تعیین مقدار یا مقدار و اندازه است. این نوع داده ها با استفاده از اعداد یا کمیت گزارش می‌شوند.

پزشکی مبتنی بر شواهد چیست؟

“پزشکی مبتنی بر شواهد“(Evidence-based medicine) واژه‌ای است که اغلب در محیط مراقبت‌های بهداشتی امروزی با آن روبرو هستیم و عبارتست از استفاده و یا ترجمه یافته‌های تحقیق در شیوه‌های مراقبت روزانه بیمار و در تصمیم‌گیری بالینی. این نوع عملکرد مستلزم ادغام بهترین شواهد موجود با دانش و تخصص بالینی است و نیازهای منحصر به فرد و ترجیحات شخصی بیماران را در نظر می گیرد. بنابراین در عملکرد مبتنی بر شواهد با کنار گذاشتن شیوه های قدیمی ارائه مراقبت و انتخاب روشهای موثر و معتبر علمی به برآوردن نیازهای فردی بیماران کمک شایانی می شود. به طور کلی هدف از پیاده‌سازی عملکرد مبتنی بر شواهد، استفاده از دانش فعلی و ارتباط آن با ترجیحات بیمار و تخصص بالینی برای استانداردسازی و بهبود فرآیندهای مراقبت در جهت درمان بیمار است. پزشکی مبتني بر شواهد مثل معدني است كه هر چه عمیقتر حفر شود دستاورد بیشتري خواهد داشت.

پایگاههای اطلاعاتی مبتنی بر شواهد چیست؟

پایگاه های اطلاعاتی مبتنی بر شواهد(Evidence-based databases)، اطلاعات به روز در مورد اثرات مداخلات در مراقبت‌های بهداشتی، طراحی شده برای ارائه اطلاعات و شواهد برای حمایت از تصمیمات اتخاذ شده در مراقبت‌های بهداشتی و اطلاع‌رسانی به دریافت‌کنندگان مراقبت را ارائه می‌کنند. این پایگاه‌های اطلاعاتی بیشتر در علوم پزشکی و حوزه‌های وابسته به آن فعالیت دارند.

هرم شواهد

یکی از راه‌های سازمان‌دهی انواع مختلف شواهد درگیر در تحقیقات عملی مبتنی بر شواهد، استفاده از سطوح هرم شواهد است. هرم شامل انواع شواهد و سطوح مختلف است.

منابع فیلتر شده
- بررسی های سیستماتیک
- موضوعات مورد ارزیابی انتقادی
- مقالات فردی با ارزیابی انتقادی

منابع فیتلر نشده
- کارآزمایی‌های بالینی(RCT)
- مطالعات کوهورت
- مطالعات مورد شاهدی
- سری موارد و گزارش های موردی

اطلاعات پیشینه، نظر کارشناسان

تعریف انواع مطالعات حوزه پزشکی

گزارش موردی: یک توصیف مفصل از یک بیمار خاص با یک بیماری یا شرایط پزشکی نادر است. این گزارش شامل اطلاعاتی درباره علائم بیمار، تشخیص، درمان و نتیجه درمان است.
سری موردی: مجموعه ای از چندین گزارش موردی است که در آن‌ها بیماران دارای ویژگی‌های مشترکی هستند. به عنوان مثال، ممکن است یک سری موردی به بررسی چندین بیمار مبتلا به یک نوع سرطان نادر بپردازد.

مطالعه مورد-شاهدی (case-control study) نوعی مطالعه مشاهده‌ای است که در آن، افرادی که دارای یک بیماری یا شرایط خاص هستند (موارد) با افرادی که این بیماری را ندارند (شاهدان) مقایسه می‌شوند. هدف از این مطالعه، بررسی تفاوت در مواجهه با عوامل خطر احتمالی بین این دو گروه است.

مطالعه گروهی یا مطالعه همگروهی(Cohort Study) نوعی مطالعه مشاهده‌ای است که در آن دو گروه از افراد شناسایی می‌شوند. یک گروه در معرض یک عامل خطر خاص قرار گرفته است (گروه مواجهه) و گروه دیگر در معرض این عامل خطر قرار نگرفته است (گروه کنترل). سپس این دو گروه در طول زمان پیگیری می‌شوند تا ببینیم چه تعداد از افراد در هر گروه به نتیجه مورد نظر (مثلاً بیماری) مبتلا می‌شوند.

آزمایش کنترل شده تصادفی یا کارآزمایی بالینی (Randomized Controlled Trial – RCT) نوعی مطالعه تحقیقاتی است که در آن شرکت‌کنندگان به طور تصادفی به دو گروه تقسیم می‌شوند: یک گروه آزمایشی و یک گروه کنترل.هدف از انجام آزمایش‌های کنترل شده تصادفی، تعیین اثربخشی یک درمان یا مداخله جدید با مقایسه آن با یک درمان استاندارد یا دارونما است.

مرور سیستماتیک (Systematic review)خلاصه‌ای از ادبیات پزشکی است که از روش‌های مشخص برای انجام جستجوی جامع ادبیات و ارزیابی انتقادی مطالعات فردی استفاده می‌کند و از تکنیک‌های آماری مناسب برای ترکیب این مطالعات معتبر بهره می‌برد.

متاآنالیز (Meta-analysis) مروری سیستماتیک است که از روش‌های کمی برای ترکیب و خلاصه سازی نتایج استفاده می‌کند.

مطالعه مقطعی (Cross sectional study)مشاهده یک جمعیت مشخص در یک نقطه زمانی یا فاصله زمانی معین است. مواجهه و پیامد به طور همزمان تعیین می‌شوند.

مقایسه آینده‌نگر کور با استاندارد طلایی (Prospective, blind comparison to a gold standard)مطالعاتی که کارایی یک آزمایش تشخیصی را نشان می‌دهند، همچنین به عنوان مطالعه مقایسه آینده‌نگر کور با استاندارد طلایی شناخته می‌شوند. این یک کارآزمایی کنترل شده است که به بررسی بیماران با درجات مختلف بیماری می‌پردازد و هر دو آزمایش تشخیصی – آزمایش تحت بررسی و آزمایش “استاندارد طلایی” – را به همه بیماران در گروه مطالعه می‌دهد. حساسیت و ویژگی آزمون جدید با آزمون استاندارد طلایی مقایسه می‌شود تا مفید بودن بالقوه آن تعیین شود.

تحقیق کیفی(Qualitative research) پاسخگوی طیف گسترده‌ای از سوالات مرتبط با پاسخ‌های انسانی به مشکلات سلامتی واقعی یا بالقوه است. هدف از تحقیق کیفی توصیف، بررسی و توضیح پدیده‌های مرتبط با سلامت مورد مطالعه است.
گروه همگروه گذشته‌نگر (Retrospective cohort) جهت پرس‌و‌جوی مشابهی با مطالعه گروه همگروه دارد. افراد با وجود یا عدم وجود یک مواجهه یا عامل خطر شروع می‌کنند و تا زمانی که پیامد مورد نظر مشاهده شود، پیگیری می‌شوند. با این حال، این طرح مطالعه از اطلاعاتی استفاده می‌کند که در گذشته جمع‌آوری شده و در پرونده‌ها یا پایگاه‌های داده نگهداری شده است. بیماران برای مواجهه یا عدم مواجهه شناسایی می‌شوند و داده‌ها به جلو تا یک اثر یا پیامد مورد علاقه دنبال می‌شوند.