در دنیای پویای پژوهش و علم‌سنجی، ابزارهای مختلفی برای تجزیه و تحلیل و ارزیابی عملکرد پژوهشی افراد، گروه‌ها و سازمان‌ها توسعه یافته‌اند. دو پایگاه داده‌ی بزرگ و معتبر در این زمینه، اسکوپوس و سایول از محصولات الزویر هستند که هر کدام نقش مهمی در ارائه اطلاعات و تحلیل‌های مرتبط با انتشارات علمی ایفا می‌کنند.
در این مقاله، به بررسی دقیق‌تر ارتباط بین سایول و اسکوپوس، ویژگی‌ها و قابلیت‌های هر کدام، و نحوه استفاده از آن‌ها در ارزیابی عملکرد پژوهشی خواهیم پرداخت. همچنین، به بررسی مزایا و محدودیت‌های این دو ابزار و نقش آن‌ها در پیشبرد پژوهش و علم‌سنجی خواهیم پرداخت.
رابطه بین اسکوپوس و سایول
اسکوپوس، به عنوان یکی از بزرگترین پایگاه‌های داده‌ی چکیده و استنادی، پوشش گسترده‌ای از مجلات علمی، کتاب‌ها و کنفرانس‌ها را در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهد. این پایگاه داده، اطلاعات جامعی از مقالات علمی، نویسندگان، منابع و استنادات آن‌ها را فراهم می‌کند و به عنوان یک منبع اصلی برای ارزیابی تأثیر و میزان استناد به پژوهش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در کنار اسکوپوس، سایول به عنوان یک ابزار تحلیل علم‌سنجی، امکان بررسی و ارزیابی عملکرد پژوهشی را در سطوح مختلف فراهم می‌کند. سایول با استفاده از داده‌های اسکوپوس، شاخص‌ها و معیارهای متنوعی را برای تحلیل و مقایسه عملکرد پژوهشی ارائه می‌دهد. این ابزار به پژوهشگران، مدیران پژوهشی و سیاست‌گذاران کمک می‌کند تا وضعیت پژوهش را در حوزه‌های مختلف بررسی کرده و تصمیمات مبتنی بر داده اتخاذ کنند.
ارتباط بین سایول و اسکوپوس بسیار نزدیک است؛ به طوری که سایول به طور مستقیم از داده‌های اسکوپوس برای تحلیل‌های خود استفاده می‌کند. به عبارت دیگر، سایول بر پایه داده‌های اسکوپوس بنا شده و به عنوان یک لایه تحلیلی بر روی این پایگاه داده عمل می‌کند. این وابستگی به داده‌های اسکوپوس، دقت و اعتبار تحلیل‌های سایول را تضمین می‌کند.
تفاوت های اسکوپوس و سایول
اسکوپوس (Scopus): پایگاه داده استنادی
- ماهیت: اسکوپوس در درجه اول یک پایگاه داده استنادی است که اطلاعات جامعی از مقالات علمی، کتاب‌ها، مجموعه مقالات کنفرانس‌ها و پتنت‌ها را گردآوری و نمایه می‌کند.
- هدف اصلی: فراهم کردن دسترسی به متون علمی، اطلاعات کتابشناختی (مانند نویسندگان، عنوان، مجله، سال انتشار) و اطلاعات استنادی (مانند منابع و تعداد استنادات به هر اثر).
- کاربردها:
- جستجوی مقالات علمی بر اساس موضوع، نویسنده، عنوان و غیره.
- بررسی میزان استناد به مقالات و نویسندگان.
- شناسایی منابع معتبر و مجلات علمی مرتبط با یک حوزه.
- بررسی روند پژوهش در یک حوزه خاص.
- خروجی: اسکوپوس به طور مستقیم شاخص‌های علم‌سنجی پیچیده ارائه نمی‌دهد، اما داده‌های آن (مانند تعداد استنادات) برای محاسبه این شاخص‌ها توسط سایر ابزارها (از جمله سایول) استفاده می‌شود.
سایول (SciVal): ابزار تحلیلی
- ماهیت: سایول یک ابزار تحلیلی و علم‌سنجی است که بر پایه داده‌های اسکوپوس ساخته شده است.
- هدف اصلی: ارائه تحلیل‌های پیشرفته و شاخص‌های علم‌سنجی برای ارزیابی عملکرد پژوهشی در سطوح مختلف (افراد، گروه‌ها، سازمان‌ها، کشورها).
- کاربردها:
- ارزیابی عملکرد پژوهشی بر اساس شاخص‌های مختلف مانند تعداد انتشارات، تعداد استنادات، شاخص H، تأثیر استنادی نرمال شده و غیره.
- شناسایی حوزه‌های پژوهشی قوی و ضعیف.
- مقایسه عملکرد پژوهشی با سایر مؤسسات یا کشورها.
- تحلیل همکاری‌های علمی و شناسایی شرکای بالقوه.
- بررسی روند پژوهش و شناسایی حوزه‌های نوظهور.
- ارزیابی تأثیر اجتماعی پژوهش‌ها.
- خروجی: سایول گزارش‌ها، نمودارها و جداول تحلیلی متنوعی ارائه می‌دهد که به درک بهتر عملکرد پژوهشی کمک می‌کند.
جدول مقایسه ای سایول و اسکوپوس
| ویژگی | اسکوپوس | سایول |
| ماهیت | پایگاه داده استنادی | ابزار تحلیلی و علم‌سنجی |
| هدف اصلی | دسترسی به اطلاعات علمی و استنادی | تحلیل و ارزیابی عملکرد پژوهشی |
| منبع داده‌ها | جمع‌آوری مستقیم اطلاعات علمی | داده‌های اسکوپوس |
| شاخص‌های ارائه شده | اطلاعات کتابشناختی و استنادی اولیه | شاخص‌های علم‌سنجی پیشرفته (H-index، تأثیر استنادی نرمال شده و غیره) |
| نوع خروجی | فهرست مقالات، اطلاعات استنادی | گزارش‌ها، نمودارها، جداول تحلیلی |
